Harry Potter is een zevendelige fantasyserie geschreven door de Britse schrijfster J.K. Rowling. De boeken volgen chronologisch de puberteit en de adolescentie van leerling-tovenaar Harry Potter en zijn beste vrienden Ron Wemel en Hermelien Griffel, waarmee hij samen studeert aan Zweinsteins Hogeschool voor Hekserij en Hocus-Pocus. Het hoofdverhaal concentreert zich op Harry's gevecht tegen de duistere tovenaar Heer Voldemort, die Harry's ouders vermoordde in een poging onsterfelijkheid te verwerven en de tovergemeenschap aan zich te onderwerpen.

Sinds de publicatie van het eerste boek, Harry Potter en de Steen der Wijzen op 30 juni 1997, heeft de serie internationaal veel aandacht gekregen, zowel kritisch als commercieel. Critici hebben onder andere hun mening geuit over de steeds sterker wordende duistere toon van de boeken. Volgens een berekening uit juni 2008 zijn er wereldwijd al meer dan 400 miljoen exemplaren verkocht in 67 verschillende talen. De laatste vier boeken waren bovendien de snelst-verkopende boeken aller tijden.

De Engelstalige versies van de serie werden gepubliceerd door Bloomsbury in het Verenigd Koninkrijk en door Scholastic Press in de Verenigde Staten. Allen & Unwin, ook bekend als uitgeverij van In de Ban van de Ring, stond in voor de Australische versie. Volgens een berekening uit 2010 hadden de eerste zes films van Warner Brothers de hoogste brutowinst ooit in de filmgeschiedenis. Het laatste boek is in 2 delen verfilmd: Harry Potter en de Relieken van de Dood deel 1 en Harry Potter en de Relieken van de Dood deel 2. Deel 1 was in de bioscoopzalen te zien vanaf 19 november 2010; deel 2 ging op 15 juli 2011 in première. De Harry Potter-franchise is momenteel £ 15 miljard waard.

Algemeen

De boeken gaan over Harry Potter, die op elfjarige leeftijd ontdekt dat hij magische gaven heeft en op de tovenaarsschool Zweinstein mag studeren. Rowling heeft hiervoor een complete en tamelijk consistente fantasywereld geconstrueerd waarin de verhalen zich afspelen. Er komen veel elementen in voor die ook in andere succesvolle kinderboeken terug te vinden zijn, maar wel op een heel eigen en originele wijze.

Ook de gebruikelijke fantasythema's uit fantasyboeken (bijvoorbeeld de Aardzee-serie van Ursula Le Guin of In de Ban van de Ring van J.R.R. Tolkien) spelen een grote rol in de verhalen over Harry. Verder is er invloed merkbaar van sprookjes, Engelse kostschoolboeken (zoals Tom Brown's Schooldays) en bepaaldesciencefictionboeken. De delen die zich bij de familie Duffeling afspelen doen sommigen denken aan de kinderhorror van Roald Dahl.

Hoewel de boeken in eerste instantie bedoeld zijn als kinderboeken, worden ze ook door veel volwassenen met plezier gelezen. De boeken worden vaak niet als kinderachtig beschouwd; ze snijden heel volwassen thema's aan zoals racisme, wraak, moord en het verlies van dierbaren. In het Verenigd Koninkrijk worden er ook zogeheten adult editions van de boeken uitgegeven met een identieke tekst maar een andere cover, die serieuzer overkomt. Dit biedt een aantal voordelen: volwassenen hebben minder het (voor sommigen bezwarende) idee dat ze een kinderboek aan het lezen zijn, en ze hoeven zich niet beschaamd te voelen wanneer ze Harry Potterboeken in het openbaar lezen.

Boeken

De serie boeken bestaat uit zeven delen. Deel zeven werd in het Engels uitgebracht op 21 juli 2007 en in de nacht van 16 november op 17 november in het Nederlands.

Alle Harry Potter-boeken zijn inmiddels verfilmd. Het laatste boek werd in twee delen verfilmd. Sinds september 2007 is de Harry Potter-filmserie financieel gezien de meest succesvolle filmserie aller tijden; in totaal bracht de serie op dat moment al zo'n 4,47 miljard dollar op.

Een groot aantal personages komt in alle boeken voor, zoals Harry Potter, Ron Wemel, Hermelien Griffel en de meeste leraren van Zweinstein. Enkele schoolgenoten zoals Draco Malfidus en Marcel Lubbermans maken ook in elk boek hun opwachting. Eveneens de familie Wemel speelt een belangrijke rol in alle boeken, hoewel een aantal leden van de familie pas in latere delen aan bod komen. Ook Harry's aartsvijand, Heer Voldemort is in elk boek een belangrijk personage.

De boeken zijn in het Nederlands vertaald door Wiebe Buddingh', de zoon van de dichter C. Buddingh', en uitgegeven door de uitgeverijen De Harmonie (voor Nederland) en Standaard Uitgeverij (voor België).

Kritieken

Commercieel zijn de boeken een enorm succes. Ze zijn in vele talen vertaald en alle zeven delen werden binnen enkele jaren na het verschijnen al met een groot budget verfilmd.

Vanuit het oogpunt van de literatuurkritiek zijn de boeken beter dan de films.

In de boeken neemt de emotionele diepgang van de hoofdpersonen en de 'plot' vanaf het eerste deel voortdurend toe. Harry en zijn medespelers maken evenals de schrijfster een duidelijke ontwikkeling door. Zo wordt vaak grondig beschreven hoe een hoofdpersoon (vooral Harry) zich voelt, wat hij denkt en hoe hij dat uitdrukt.

De films daarentegen mikken op de grootste gemene deler van het kijkerspubliek met als gevolg meer de nadruk op veel spectaculaire speciale effecten en minder diepgang. Vooral vanaf Harry Potter en de Vuurbeker worden de boeken dusdanig dik dat het onmogelijk is het volledige verhaal te verfilmen, en moeten de scriptschrijvers keuzes maken en plotlijnen herschrijven waardoor de films steeds verder gaan afwijken van de boeken. Details die de boeken een komische noot geven ontbreken verder vaak in de films.

Een andere vorm van kritiek is die op de verhalen op zich: de gelijkenissen tussen Grieselstate van Anthony Horowitz en de Harry Potter-boeken zijn talrijk. Rowling heeft toegegeven dat ze inderdaad een groot deel van haar inspiratie gehaald heeft bij voorgenoemde.

Reacties van kerken

Omdat de boeken magie en het occulte zouden verheerlijken, zijn ze volgens sommige christenen verderfelijk. Volgens hun interpretatie van de bijbel is magie, in welke vorm dan ook, verkeerd. In Nederland en België is er echter weinig openbaar protest tegen de boeken. In Amerika is het echter anders: daar worden ze soms zelfs verbrand, vooral als er nieuwe delen werden/worden uitgegeven.

De rooms-katholieke Kerk heeft, bij monde van E.H. Don Peter Fleetwood, secretaris van de Europese bisschoppenconferentie, in februari 2003 verklaard dat de boeken van Joanne Rowling op zich niet slecht zijn en niet dienen om een anti-christelijke ideologie te propageren. Ze helpen bovendien de lezers het verschil te zien tussen goed en kwaad.

De docent Engelse literatuur John Granger  betoogt dat de Harry Potterboeken de christelijke antwoorden op de grote wereldvragen weerspiegelen en ondersteunen: "Op zoek naar God bij Harry Potter".

In de week van 17 januari 2008 heeft het Vaticaan in de officiële krant van het Vaticaan, L’Osservatore Romano, kritiek geuit op de Harry Potter-boeken. Dit gebeurde bij monde van Rialti, hoogleraar literatuur aan de Universiteit van Florence. Zo waren de boeken "doordrenkt" met newagefilosofie en geven ze een"omgekeerd" beeld van spiritualiteit. "Het is een wereld waar het kwaad goed wordt." Ook gaf de hoogleraar kritiek op het feit dat enkele mensen de kennis hadden, andere mensen niet. "Alleen uitverkorenen, de intellectuelen, weten hoe ze duistere machten kunnen beheersen en omvormen tot goede machten."

De schrijfster J.K. Rowling is overigens zelf lid van de Church of Scotland, een Anglicaanse kerk.

Raakvlakken met mythologie

Rowling heeft bevestigd dat enkele personages en namen van personages wortelen in de Griekse en Noorse mythologie. Ook diverse fabeldieren die Rowling opvoert komen in de oude Griekse verhalen voor.

Enkele voorbeelden:

• Pluisje, de driekoppige hond uit Harry Potter en de Steen der Wijzen, is gebaseerd op Cerberus.
• De centaur Firenze wordt beschimpt door soortgenoten omdat hij een mens op zijn rug draagt. Ook dit komt in de mythen voor.
• De moeder van Voldemort heet Merope. In de Griekse mythen is Merope één van de geliefden van Orion.
• Ook de naam Sirius stamt uit de mythologie, hij is de hond en trouwe metgezel van Orion.
• Amycus, een van de Dooddoeners en leraar op Zweinstein in het zevende boek, is in de Griekse mythologie een arrogant despoot en heerser op het eilandBebrycus dat in de zee van Marmora ligt.
• De weerwolf Fenrir Vaalhaar is genoemd naar de wolf Fenrir, de zoon van Loki, uit de Noorse mythologie.
• De naam van Remus Lupos gaat ook terug op de mythologie. Remus is de broer van Romulus, de stichter van Rome. Remus en Romulus zijn volgens de mythe opgevoed door een wolf, en Lupos is Latijn voor wolf.

Trivia

• De titel van het boek Harry Potter and the Philosopher's Stone is in de Verenigde Staten Harry Potter and the Sorcerer's Stone, omdat de uitgever vreesde dat de Amerikaanse jeugd afgeschrikt zou worden door een verwijzing naar filosofie in de titel. Sommige typisch Engelse uitdrukkingen of benamingen zijn ook veranderd in de Amerikaanse versie. Bij de film is dit idem dito.
• Het boek Harry Potter and the Order of the Phoenix is verschenen op 21 juni 2003 onder grote publieke belangstelling. Een aantal mensen ging voor de deur van boekhandels in de rij zitten om bij de start van de verkoop op middernacht één van de eersten te zijn om een exemplaar van het nieuwe boek te bemachtigen.
• Het boek Harry Potter and the Half-Blood Prince werd op zaterdag 16 juli 2005 om 1 minuut na middernacht (GMT) door de schrijfster gepresenteerd op het kasteel van Edinburgh in Schotland.
• Rowling heeft een prequel van 800 woorden geschreven over James Potter en Sirius Zwarts die achternagezeten worden door twee Dreuzelagenten. Ze krijgen echter al snel te maken met Dooddoeners. Rowling schreef het korte verhaal speciaal voor een veiling die geld inzamelde voor de strijd tegen dyslexie in Londen op 10 juni 2008. De veiling bracht 31.000 euro op.
• Eén van de eerste tweehonderd exemplaren van het eerste boek Harry Potter and the Philosopher's Stone uit 1997 bracht in maart 2009 op een veiling in Dallas €15.000 op